Alfonso Irigoien Etxebarria
(1929-....)
Bilbotarra, berton jaio bait zan 1929'ko azaroaren 14'an. Ikasketa askoren artean Filosofia eta Letrak ikasi zituan, eta Filosofian Irakasle (Doktor) da Salamanka'tik. Bizitza osoa egin dau ondoren irakasten Deustu'n eta abar. Euskaltzaiña da, iñoiz bertoko idazkari be izanik. Euskal barrutian lan bikaiña burutu dau, itzez eta idatziz. Onen aldizkari «Euskera» beronen ardurapean ibilli da luzaro.
Idazle lez, erderaz eta euskeraz, naikoa idatzi dau «Anaitasuna», «Egan» eta «Euskera» errebistetan. Garai batean, bertsolari saioak gertatu ta zuzentzen lan txalogarria egin eban.
Olerkari zelaian be ezta jokolari txarra. Poesi liburu bi daukaz eta gai onetan sariak be jaso ditu. Azkenengo bertso liburua, «Orbel eta Orri» Euskaltzaindiaren 1980'garren urteko «Felipe Arrese Beitia» irabazi ebana dozu, urte orretan bertan Bilboko Aurezki Kutxak argitaratua.
Idazti ontan Alfontsok patua dau lema. «Munduan beti dago —diño— / zigorra, baina, merezi gabe: / harena da esklabo, / urrunera gurarik mila naigabe». Eta ondoren, askatasun-zale, ba-dator, diñosku, «Ilun nabarra atean / gauaren beltzaz batean, / Gure gogoak izan al du / libertaterik bakean».
Berrogetabi sonetu dira guztira, artean beste txikiño batzuk ditularik 7/5 neurrian etena ta azkena, au da, amai bardiña ondo zainduz. Irudimena ziñez daldan darabil aapaldietan zear.
Ona bi, «Gau ta egun» eta «Bat hirutan banatzen baldin bada» deritxenak, zeuk be ao-gozatu dagizuzan.
GAU TA EGUN
Logura naiz nekean ariturikan,
logura naiz ekinik ekin da ekin,
logura naiz, logura, lotara nadin
berebiziko loa berriturikan.
Argitsu den egunak argi eta fin
badakarte pausua gure burura,
iratzirririk butza, gure hazkura:
hari ta mehe dena dugun geurekin.
Zeru beltzak ardura ilundu gura,
hedaturikan loa, beti lorik lo,
egunsentia, berriz, itsas aingura
iganikako date, gogoa salbo,
Nekatzea berriro espero dugu,
libertatez baitate, pinpirin txalo!
BAT HIRUTAN BANATZEN BALDIN BADA
Euskal Herri gurea Trinitatea
misterioz bezala: hiru pertsonak
aurpegia desberdín, euskal gizonak.
Nafarroa gogoan gogoz betea.
Zuberoa Lapurdik izena alfer.
Frantziako legean ez dira ezer,
Atlantiko aldean sendo katea.
País Vasco-Euskadi azalez eder,
lehen hiru zirenak estatuto bat,
badakarkigu kemen borrokarier.
Etsaiak baitu mito fetitxezko bat
orain hirutan gaude zazpitarikan.
Guk triangulo traketsa t'euskaldunok bat.
Ea onekin Irigoien be olerkari. Nor legoke prestatusunari ukoka?