80 hamarkadako Azkoitiko gazte-mugimenduaz idatzi du Juan Luis Zabalak “Galdu arte”n.

“Kezka, obsesio eta ideiak kanporatzeko idazten dut” esana duzu; liburu honek zer du horretatik?

Desberdina da, askoz ere sozialagoa. Nire orain arteko liburuetan beti egon da pertsonaia nagusi bat, nire antza handia zuena, eta ia pertsonaia bakarra, nire barruko kezkak zituena. Honetan, berriz, urruntasun handia dago pertsonaia nagusiaren eta nire artean. Bigarren mailako pertsonaiek ere indar handiagoa hartu dute. Aurretik, beti esan ohi nuen pertsonaia bakarreko idazlea nintzela...

Zerk eragin du ukitu intimista eta esistentzial horren aldentzean?

Neurri handi batean barrura eta obsesio horiei begiratzeko zikloa amaituta dago. Nire literatura, bizimoduak emandako kolpeetan isurtzen zaidan odola dela esan izan dut beti. Baina bide horretan esan beharrekoak esanda, ez neukan sakontzeko gogorik. Eleberri normala egin nahi nuen, hasieratik nahikeria literario gutxiko eleberria, irakurterreza... Orain arte irakurri dutenek ere erraz egin dutela esan didate. Kezkak kaleratzeko bidea ere ez dut uste erabat utziko dudanik.

“Galdu arte”n 80 hamarkadara eta Azkoitiara garamatzazu: gaztetxeak, droga... Zer zuen berezi Azkoitik?

Beti iruditu zait Azkoitik badituela gauza batzuk, kalean, gazte mugimenduan, Azkoititik kanpo nekez ulertzen direnak. Azkoitia errepide nagusietatik aparte gelditzen da. Inor ez da joaten Azkoitira beste toki baterako bidean. Horregatik, edo mendi artean dagoelako, Azkoitia tradizioan oinarritutako herria eta atzerakoia izan da beti, elizak zama handia izan du... Gizarte itxi eta elizkoi horren aurrean, aurrez aurreko handi xamarra izan zen 80. hamarkadan. Gazte jendeak kanpokoen berri izan eta horrela jokatuta, talka berezia sortu zen gizarte itxi horren aurrean.

Ez al da oso ikuspegi lokalista?

Mugimendu hori Euskal Herri osora heda liteke. Ez dut esan nahi Azkoitin beste inon baino interesgarriagoa izan denik, baina bazituen berezitasunak eta nik giro hura bizi izan nuen.

Garai hartan borroka gaztetxearen inguruan zen: gaztetxeak, gazte jendearen jazkerak bere ezaugarriak ditu. Guztiarekin hautsi nahi eta beste gizarte baten alde egiteko borroka. Hori, ordea, eleberriaren atzekoa da, testuingurua; nagusia, pertsonaiaren ibilbidea da eta bere bizikizunek dakarte giroa.

Nola bizi zenuen eta zuten pertsonaiek 80. hura?

Eleberrian badira pertsonaia zenbait oinarri erreala dutenak; ez dira asko, eta nagusia ez da horietakoa baina esaterako, bigarren mailako batzuen artean bada bat nire ezaugarriak dituena, nahiz eta pixka bat esajeratu. Borroka horrekin bat egiten duen gazte bat da baina bestelako kezkarik ere badu. Ez da ausartzen duen guztia mugimendu horretan uztera. Pertsonaia nagusia, une batean, gai da duen guztia arriskatzeko: dela familiarekin duen lotura, etxea, lana... sinesten duen horren alde. Alderantziz, nire karikatura den pertsonaiak beste gauza batzuetako kezka ezezik, emateko beldurra ere badu.

Mugimendu hartatik zer gelditzen da 1996an?

Bide batzuk zabaldu arren, eta lehen ez bezala, gauza batzuk onartu arren, ez da gehiegi aldatu. Borrokatzeko zeuden arrazoiak, soldaduskaren aurkako borroka, drogarena, antolaketarena, mutil-neska harremanena gizartean bizirik dauden eztabaidak dira.

Uneoro eleberria aipatzen ari zara baina kronika itxura du liburuak...

Lehenengo asmoa giro baten berri ematea zen, gero etorri zen pertsonaiarena eta istorioarena. Litekeena da giro horretako elementuak erakusteko joera izatea eta horrek nolabait eleberria bortxatu izana baina istorioak ere badu bere indarra.

Bereziki eleberria eta ipuina kaleratu dituzu, beste jeneroetan hasteko asmorik?

Poesian idatzi dudanak ez dut uste aportaziorik dakarrenik. Ilusioa egingo lidake antzerkia idatzi eta ondoren taularatzea. Baina idaztea bada zaila eta antzerkirako...

Lanbideak nahi adina idaztea eragozten dizu?

Ez da egokiena. Muga handia da baina behin egin nuen eta berriz ere egingo dut: denbora batez aldendu, irakurri, pentsatu eta idazteko. Ordu eta indar gehienak kentzen dizkizun ogibidearekin zaila da nahiko zenukeen guztia egitea idazle izateko bidean baina neurria hartzen saiatzen naiz.

Idazten duzuna irakurtzen duzunaren lokarri beretik al doa?

Euskal idazleak ongi ezagutzen ditut, akaso nire lanbidearengatik horretarako beharra dudalako. Bereizketa egin ezkero, bizikizun edo sentimentuetan oinarrituta idazten dutenak ditut gogoko eta ez hainbeste munduari buruzko erreflexioa egiten dutenak. Aurretik bost liburu egin ditut nahiko intimistak eta horrek nire joera erakusten du. Eleberri ilunek, neure kezkak argitu eta hobeto eramaten laguntzen didate.

Susarekin kaleratuko da liburu hau. Susaren asmoa hasieratik beste argitaletxeetan kaleratzeko aukera gutxi zuten liburuak ateratzea zen. Egoera hori nola dago?

Gaur egun Susa ezezik beste argitaletxe batzuk ere prest daude hori egiteko. Beti dago argitaletxeei gehiago eskatzeko aukera baina gaur orohar idazleak ongi zainduta gaude eta benetan merezi duten badute argia. Agian Susa sortu zenean bazen gehiagoren beharra; gaur ongi hornituta gaude.