literaturaren zubitegia

1.063 idazle / 5.111 idazlan
7.824 esteka / 6.304 kritika / 1.828 aipamen / 5.567 efemeride

A
B
C
D
E
F
G
H
I
J
K
L
M
N
O
P
R
S
T
U
V
W
X
Z
«Euskal literatura'ren atze edo edesti laburra»
Orixe

Euskal-Esnalea, 1927

 

        Intxauspe

        Intxauspe apaiza, Xuberotarra, gero Kalongea, euskal-idazlerik landuenetakoa izan duzu. Bonaparte'ren aginduz S. Mateo'ren Evangelioa poliki euskeraratu zuen. Jesukristen imitazionea (1883) itzuli zigun, eta beste liburuto ta aitzinsolhas edo itzaurre batzuk ere bai. Mariaren hilabethia duzu nere aburuz Xubero'n ez ezen Euskalerria'n den libururik aipagarrienetakoa idaztankeraz. Ez dut uste euskera zaintsuagorik, muindunagorik, gauzek labur eta indarrez esaiteko ta barne sarrarazteko euskaldunagorik oraindaino idatzi denik.

        Alaere beste lan batengatik aipabide aundiago duela iduri zait. Intxauspe'k atera zigun 1864'garrenean Axular aundiaren irugarren ekhoizte edo argitarapena, ta ari esker irakurri nuen aurrenik, gerokoan bigarrena arkitu ba dut ere. Aitzin-solhasean ageri da Intxauspe zen bezalako idazlea. Norbaitek gaitzitu dio Axular aldatuxe egin duela lenbiziko argitapenetik; baino onetan bere burua garbitzen du Intxauspe'k: «guti tokitan behar izan dugu Axularen mintzalia estali, aphaindu edo aldatu, orainko yenden delikatutasunagatik. Axular'en denboran, bai erdaraz, bai euskeraz, orai baino librokiagi eta nasaikiago mintzo ziren; gauzen bere izenaz deitzeaz nehor etzen asaldatzen. Oraiko azturak, nahiz eztiren ordukoak baino hobeago, ez garbiago, bai ordea, minberago dira beharriak; eta benturaz gogoa ere gaizkiaren phentsatzera zalhuago ta lasterrago. Minberatasun horren ariaz eta amoreakatik arima garbienek probetxuekin irakur ahal dezaten Axularren liburu ederra, garbitu, leuntu eta aphaindu ditugu lekhu harro, zakar, eta gordinegi zirenak; alabaina osorik uzten dugularik Axularren lanegina» (Aitzinsolhasa, IX).

        Axulartarra da Intxauspe ere, Gero aipatua gogoz irakurria. Etxeberri'rekin goraipatzen digu Axular euskal-idazleen tuturruraino. «Baditake, guztiarekin, euskara eskiriba daitekeiela Axularek iskiribatu duen baino arthezkiago; baina nork erranen du mintza ditekela hobeki? Hunetan guztien, bai lehenekoen, bai oraikoen, nabusi eta buruzagi da Axular. Nehork ez du hain ederki, hain garbiki, hain lañoki eta hain ugariki euskara mintzatu. Guziek behar diogu gure burua biluzi, agur egin eta nabusi ezagutu» (Aitzinsolhasa, X).

        Euskal-aditza edo Verbo'a ta beste lanik ere badu Intxauspe jaun jakintsuak; baino orain enaiz Gramatico-etaz ari.

 

Bilaketa