35.— Augustin Etxeberri
(...-1890)
Saratarra jaiotzez. Zapatari ta olerkari batera. Neurtitz politak osotu zizkigun; baita sariak irabazi ere. Sara'n (1869) «Hiltzera doan haur baten auhenak» aurkeztu zuen; Sara'n berriz ere (1874), «Kattalin-Xume»; Bera'n (1880), «Deserturra»; Donostia'n (1886), «Maria alegiazkoa»; Donostia'n, berriz, (1888), «Xorien besta». «Aur umezurtza», Donostia'ko «Euskal-Erria» aldizkarian (1887) dator.
Hugo Schuchardt euskaltzalearen maixu izan zitzaigun, ark euskeraz ikasi nai izan zuenean. 1890'an il zan.
Oso ederki landua da «Deserturra» deritzana. Bizi-udaberrian gudari ez joatearren, desertatuz uste zuen obeki izango zala. Baiña aita-ama, aurride ta adiskiden artetik urruti bere burua ikusirikan, «bihotzeko har batekin izpiritua alhan», onela kantatzen du bere zorigaitza:
Gauaz eta egunaz dut begien aintzinean
sor-etxola, nere hura, larrain-bixkar batean.
Bixta-bixtan hantxe dago, iturri bat aldean.
Oi! nik nuen zoriona han bizi nintzenean
Mendi urdin, ir-xirripa, bei ta ardi bizkar gurien ondoren, bere umetako lagunak, eta erriko jaiak datozkio gogora:
Beste egun herrikoan nere gazte-lagunak,
xirula joz, ba-dohatzi kantuz plazara denak.
Gaur pilotan, bihar dantzan hekien atseginak!
Ni, hetarik urrundua, zer nere bihotz-minak!
Eta azken-aolku au:
Ur-xirripa ez da galtzen nihoiz bere ohetik,
ez eta ere arroka sartua den menditik.
Hek bezala, sor-lekuaz amodio izanik,
zuhur denak kanta beza beti bere herritik.
(Ikus J. Vinson, Essai Bibl. Basque, II, 749 ta 764 orr.; W. Webster, «Euskal Erria», 1890, 123 orr.; H. Schuchardt, Zur Kenntnis des Baskischen von Sara, Berlin, 1922; S. Onaindia, MEOE, 445 orr.; Auñamendi, Literatura, I, 666 orr.).